Οι βασίλισσες, οι εργάτριες, οι κερίστριες, οι συλλέκτριες, οι ανιχνεύτριες και οι κηφήνες αποτελούν την κοινωνία που τον μαγεύει. Μιλά για τον κόσμο των μελισσών σαν να αφηγείται ένα παραμύθι για παιδιά, που μαγεύει και τους μεγάλους. Είναι επαγγελματίας ηλεκτρολόγος κοντά 20 χρόνια και ημιεπαγγελματίας μελισσοκόμος 17. Στην αρχή ασχολήθηκε με τη μελισσοκομία ως χόμπι και για να συμπληρώνει το εισόδημά του. Τώρα πια όμως ταξιδεύει από το Σούνιο μέχρι το Ναύπλιο κι από κει στη Λαμία και στη βόρεια Εύβοια, έχοντας στις αποσκευές του τα εκατό και πλέον μελίσσια του. Το όνομά του είναι Νίκος Μπαντής, κι όταν μιλάει για τον θαυμαστό, μυστηριώδη κόσμο που ζουζουνίζει στις αποσκευές του, το στόμα του στάζει μέλι.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τα μελίσσια;

Ο πατέρας ενός φίλου μου είχε τέσσερα πέντε μελίσσια στον κήπο του σπιτιού του στο Μπραχάμι. Κάθε φορά που πήγαινα, παρακολουθούσα τον κυρ-Γιάννη, που ασχολιόταν με τα μελίσσια του. Μέχρι που μου πρότεινε και μου έδωσε δύο. Στην αρχή, το 2000, ασχολήθηκα ως χόμπι. Από το 2007 και μετά, λόγω οικονομικής κρίσης, οι δουλειές μου ως ηλεκτρολόγου μειώθηκαν. Κι έτσι σιγά σιγά άρχισα να ασχολούμαι όλο και περισσότερο, να αγοράζω μελίσσια, να συμπληρώνω το εισόδημά μου.

Πόσα μελίσσια έχετε σήμερα;

Τώρα, μετά από 17 χρόνια,  έχω περίπου 100 με 150. Στην αρχή λόγω απειρίας έχασα κάποια μελίσσια, χρειάστηκε να τα αντικαταστήσω. Πλέον τα πολλαπλασιάζω μόνος μου. 

Είναι δύσκολος ο πολλαπλασιασμός των μελισσιών;

Τέλη Μάρτη, αρχές Απρίλη είναι η περίοδος της σμηνουργίας. Οι μέλισσες αποφασίζουν να αφήσουν τη βασίλισσα και το μελίσσι τους, όπου πλέον επικρατεί συνωστισμός, και πάνε στα δέντρα ως σμήνος. Παλιά, τη δεκαετία του ’70, μπορεί και του ’80, οι μελισσοκόμοι έπαιρναν από τα δέντρα αυτά τα σμήνη, τα έβαζαν σε άλλο μελίσσι κι έτσι πολλαπλασίαζαν την ομάδα τους. Πλέον την περίοδο της σμηνουργίας μπορούμε να «κόψουμε» σε δυο τρία κομμάτια μόνοι το μελίσσι, όπου θα βάλουμε μία έτοιμη βασίλισσα, την οποία παίρνουμε από τους μελισσοκόμους – βασιλοτροφείς (εκτρέφουν ειδικά βασίλισσες), ή θα το αφήσουμε να δημιουργήσει μόνο του τη βασίλισσά του.

Είστε αυτοδίδακτος;

Εκτός από όσα έχω διαβάσει μόνος μου και την εμπειρία μου, έχω παρακολουθήσει σεμινάρια στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και στο Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι μελισσοκομίας;

Η στατική, δηλαδή τα μελίσσια, είναι πάντα σε ένα συγκεκριμένο σημείο και η νομαδική, όπου τα μελίσσια μεταφέρονται σε διάφορα μέρη, αναλόγως εποχής και μελιτοφορίας.

Το είδος της μελισσοκομίας επηρεάζει την ποιότητα του μελιού;

Η ποιότητα του μελιού δεν σχετίζεται με τον τρόπο μελισσοκομίας, αλλά με το εάν υπάρχει νοθεία στο μέλι. Η διαφορά ανάμεσα στη στατική και τη νομαδική μελισσοκομία είναι πως στην πρώτη παράγεται ένα είδος μελιού, θυμαρίσιο, για παράδειγμα, ενώ στη νομαδική μπορεί να υπάρξει μέλι από θυμάρι, πορτοκαλιά, πεύκο, από διάφορα είδη.

Ποια μελισσοκομία ακολουθείτε;

Τη νομαδική μελισσοκομία. Έχω δει τεράστια βελτίωση στα μελίσσια μου επειδή ακριβώς τα μεταφέρω από τόπο σε τόπο και έτσι έχουν τη δυνατότητα να βρίσκουν πάντα την τροφή τους μόνα τους, αφού βρίσκονται σε διάφορες περιοχές όταν υπάρχει ανθοφορία και μελιτοφορία. Όταν είναι σταθερά σε ένα μόνο σημείο και δεν είναι η εποχή που ανθίζει το θυμάρι ή η πορτοκαλιά, τότε χρειάζεται να ταΐσουμε τις μέλισσες με τροφές του εμπορίου, που έχουν ως βάση τη ζάχαρη. Όταν τα μεταφέρω και η φύση τούς προσφέρει την τροφή τους, δεν χρειάζεται να ταΐζω με τροφές εμπορίου τα μελίσσια μου κι εκείνα μπορούν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου να αποδίδουν μέλι.

Όσοι ακολουθούν τη στατική μελισσοκομία συλλέγουν μέλι καθ΄όλη τη διάρκεια του χρόνου;

Θεωρητικά τουλάχιστον, τις περιόδους που δεν υπάρχει ανθοφορία δεν συλλέγεται το μέλι.

Πώς νοθεύεται το μέλι;

Με βιομηχανικά μέλια, με μέλι ζαχαροπλαστικής, με γλυκόζη, με διάφορους τρόπους.

Υπάρχουν κάποια μέλια που είναι πιο θρεπτικά από άλλα;

Οι επιστήμονες λένε πως το κάθε μέλι έχει συγκεκριμένες θρεπτικές αξίες. Όμως όλα τα μέλια είναι εξίσου θρεπτικά.

Πόσων ειδών μέλια υπάρχουν στην Ελλάδα;

Πάνω από 10: από θυμάρι, έλατο, βαμβάκι, βανίλια ελάτης, κουμαριά, πορτοκαλιά.

Ποια είναι η διαδρομή της μελισσοκομίας σας;

Στο Σούνιο είναι η έδρα μου. Εκεί έχω τα εργαλεία μου, τους μελιτοεξαγωγείς μου, κάνω τη συσκευασία, επιστρέφω τα μελίσσια μου είτε για να παραγάγουν θυμαρίσιο μέλι είτε για να ξεκουραστούν λίγο και να δυναμώσουν. Μετά τα πηγαίνω στο Ναύπλιο με τις πορτοκαλιές, στη Θήβα προς Λαμία, όπου υπάρχουν βαμβακοκαλλιέργειες, τριφύλλια, καλαμπόκια, και μετά βόρεια Εύβοια για το πεύκο και το ρείκι.

Μπορείτε να ασκείτε τη μελισσοκομία και να εμπορεύεστε το μέλι τας;

Μπορεί κάθε μελισσοκόμος να βάζει τα μελίσσια του σε διάφορα μέρη χωρίς ειδική άδεια. Η νομοθεσία για τη μελισσοκομία είναι πολύ διαφορετική από οποιαδήποτε άλλη στη γεωργία. Οι μέλισσες βοηθούν απίστευτα στην επικονίαση των φυτών και των δέντρων και το κράτος βοηθά στην ύπαρξη μελισσοκόμων.

Μπορούμε να πουλάμε το μέλι μας από χέρι σε χέρι, αρκεί να έχουμε δηλωμένο αριθμό μελισσιών και βάσει αυτών να υπολογίζεται το πρόσθετο εισόδημα. Δηλαδή εγώ που δεν είμαι επαγγελματίας, δεν έχω ανοίξει επαγγελματικά λογιστικά βιβλία και έχω περίπου 100 με 150 μελίσσια, τα οποία έχω δηλώσει στην εφορία, και έχω μελισσοκομικό βιβλιάριο, υπολογίζεται πως έχω ένα πρόσθετο, εκτός αυτού ως ηλεκτρολόγος, εισόδημα της τάξης των 1.500 με 1.800 ευρώ, φορολογούμαι βάσει αυτού.

Εάν βεβαίως ήμουν επαγγελματίας μελισσοκόμος με αποκλειστικό επάγγελμα τη μελισσοκομία και θα ήθελα να κάνω εξαγωγή μελιού, τότε θα είχα τελείως διαφορετικές υποχρεώσεις. Από όσα ξέρω σχετικά με τις εξαγωγές μελιού, το κράτος δεν είναι βοηθητικό. Εγώ δίνω το μέλι μου, το οποίο συσκευάζω σε βάζα με την ετικέτα μου, σε φίλους και γνωστούς.

Είναι κορεσμένο το επάγγελμα του μελισσοκόμου;

Το επάγγελμα δεν είναι κορεσμένο με κανέναν τρόπο. Υπάρχουν περί τους 40.000 εγγεγραμμένους μελισσοκόμους. Οι επαγγελματίες είναι 1.000 με 2.000, πάρα πολλοί από τους οποίους έχουν μέχρι 50 μελίσσια έκαστος. Οι πραγματικοί επαγγελματίες είναι μετρημένοι στα δάχτυλα.

Θα θέλατε να είστε επαγγελματίας μελισσοκόμος;

Θα ήθελα να απευθυνθώ στην αγορά του εξωτερικού. Του εσωτερικού δεν με ενδιαφέρει πέραν αυτού που ήδη κάνω. Ο ανταγωνισμός στο εσωτερικό είναι πολύ μεγάλος και δεν θα ήθελα να μπω στη διαδικασία να ανταγωνιστώ με ένα μέλι που πουλιέται 5 έως 7 ευρώ το κιλό, ενώ το δικό μου μέλι φτάνει τα 15 ευρώ.

Το φθηνό μέλι είναι νοθευμένο;

Προφανώς το μέλι των 5 και των 7 ευρώ έχει προσμίξεις. Ξέρω πόσο κοστίζει σε μένα και αν δικαιολογημένα το πουλώ τόσο. Από την άλλη πλευρά, για να μπορούσα να κάνω εξαγωγές, θα έπρεπε να έκανα και επένδυση της τάξης των 100.000 ευρώ.

Τι σας έκανε να ασχοληθείτε με τις μέλισσες;

Η κοινωνία των μελισσιών είναι παραμυθένια. Ακόμη και σήμερα, μετά από 17 χρόνια, βλέπω με δέος πώς ζουν οι μέλισσες. Είναι σαν το μελίσσι να κινείται από ένα μυστήριο, το οποίο εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε να καταλάβουμε.

Γιατί χαρακτηρίζετε παραμυθένια την κοινωνία των μελισσών;

Θα μπορούσα να μιλώ για ώρες. Η βασίλισσα, όταν έρθει η στιγμή, στέκεται στην είσοδο του μελισσιού για να κάνει την παρθενική γαμήλια πτήση της. Χτυπάει τα φτερά της τόσο δυνατά (εμείς δεν ακούμε τον ήχο), που ακούγεται σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων περιμετρικά του μελισσιού. Σκοπός της είναι να συγκεντρώσει τους κηφήνες όλων των γύρω μελισσιών για να ζευγαρώσει μαζί τους. Μαζεύεται ένα σμήνος κηφήνων πάνω από το μελίσσι και τότε η βασίλισσα αρχίζει την παρθενική γαμήλια πτήση της. Με έως δώδεκα από τους πιο δυνατούς κηφήνες η βασίλισσα θα ζευγαρώσει στον αέρα. Θα τη γονιμοποιήσουν και θα πεθάνουν αμέσως, γιατί με τη γονιμοποίηση αποκολλώνται και τα γεννητικά όργανα των κηφήνων.

Η βασίλισσα, που έχει βαρύνει από τα σπερματοζωάρια και τα γεννητικά όργανα των κηφήνων, θα επιστρέψει με πολύ αργούς ρυθμούς στο μελίσσι της, απ’ όπου δεν θα ξαναβγεί ποτέ, αλλά θα παραμείνει και θα γεννά τα αβγά της για όλα τα επόμενα χρόνια της ζωής της χωρίς να ξαναζευγαρώσει ποτέ. Κάθε μέλισσα ζει 30 μέρες. Η βασίλισσα ζει πέντε χρόνια!

Για ποιο λόγο;

Γιατί τρέφεται από τις εργάτριες μόνο με βασιλικό πολτό. Ο βασιλικός πολτός είναι μία ουσία που εκκρίνουν οι ίδιες οι μέλισσες και δίνουν αποκλειστικά και μόνο στη βασίλισσα, ταΐζοντάς τη στο στόμα για όλη τη διάρκεια της ζωής της, ενώ οι ίδιες τρέφονται με γύρη και νέκταρ. Ο βασιλικός πολτός έχει αντιγηραντικές ιδιότητες. Έχει τους ακολούθους της, το κελί της είναι φυσικά μεγαλύτερο από των υπόλοιπων μελισσών, δεν ανέχεται δεύτερη βασίλισσα στο μελίσσι της και γεννά σε καθημερινή βάση, εκτός των χειμωνιάτικων μηνών, περίπου 1.500 αβγά και μάλιστα ξέρει για το κάθε αβγό της εάν θα είναι αρσενικό ή θηλυκό.

Ποιος είναι ο ρόλος των κηφήνων;

Προορισμός τους είναι να γονιμοποιήσουν τη βασίλισσα. Τους ταΐζουν στο στόμα οι εργάτριες και το πιο πιθανό είναι πως, όταν χρειάζεται, λειτουργούν ως ψυκτικές μηχανές, αφού έχουν μεγαλύτερα φτερά από τις εργάτριες, για να διατηρηθεί η πρέπουσα θερμοκρασία στην κυψέλη, 34 βαθμοί Κελσίου χειμώνα – καλοκαίρι. Όλα τα υπόλοιπα τα κάνουν οι θηλυκές μέλισσες ιεραρχικά και οργανωμένα. Τα έχω διαβάσει, τα έχω δει με τα μάτια μου, τα έχω καταγράψει σε βίντεο. Ο κόσμος των μελισσών μού δημιουργεί δέος.

Κυβέλη Χατζηζήση,
Δημοσιογράφος Skywalker.gr