Πτυχίο Αγγλικών, δίπλωμα πιάνου, πτυχίο σχολής, μεταπτυχιακό, διδακτορικό. Από μικρή ηλικία αγωνιούμε και κοπιάζουμε για τα απαραίτητα διαπιστευτήρια που αργότερα θα μας εξασφαλίσουν την πολυπόθητη θέση εργασίας. Είναι όμως αυτά αρκετά;

Αδιαμφισβήτητα η βάση για πάρα πολλά επαγγέλματα είναι οι σπουδές και τα αντίστοιχα πτυχία. Δύσκολα θα εμπιστευόταν κανείς έναν αυτοδίδακτο πολιτικό μηχανικό για το χτίσιμο του σπιτιού του ή θα δεχόταν να τον εγχειρήσει ένας ερασιτέχνης χειρουργός. Η εκπαίδευση προσδίδει στον εκπαιδευόμενο τις απαραίτητες ειδικές γνώσεις, συγκεκριμένες και βαθμολογικά μετρήσιμες, γνωστές και ως hard skills, χωρίς τις οποίες πολλά επαγγέλματα είναι αδύνατο να εξασκηθούν.

Ωστόσο η  αγορά εργασίας εν έτει 2017 καταδεικνύει πως τα hard skills μπορούν να είναι η βάση για την εύρεση εργασίας, αλλά από μόνα τους δεν είναι αρκετά. Τα πτυχία, διαβεβαιώνουν οι ειδικοί, μας εξασφαλίζουν μια συνέντευξη εργασίας, αλλά αυτό που καθορίζει τη συνέντευξη και «παίρνει τη δουλειά» είναι τα soft skills. Τι είναι όμως οι «ήπιες δεξιότητες»;

Πρόκειται για χαρακτηριστικά που αφορούν αφενός στη σχέση με τον εαυτό μας (ατομικές δεξιότητες) και αφετέρου στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους και με την προσέγγιση της ζωής γενικότερα (κοινωνικές δεξιότητες). Η δημιουργικότητα, η αναλυτική σκέψη, το multitasking, οι επικοινωνιακές δεξιότητες, η διαχείριση χρόνου, η οργάνωση είναι ήπιες δεξιότητες, που δεν διδάσκονται στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, όμως είναι ιδιαίτερα σημαντικές και αξιοποιήσιμες σε οποιονδήποτε χώρο εργασίας. Η ραγδαία ανέλιξή τους σε παγκόσμιο επίπεδο, ανάλογη με την ανάδειξη του δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης (E.Q.) και την εξίσωσή του με τον δείκτη γνωστικής νοημοσύνης (I.Q.), έχει ως αποτέλεσμα τα soft skills να αναφέρονται πλέον στις αγγελίες εργασίας ξεχωριστά από τα προαπαιτούμενα πτυχία.

Αν στην παραπάνω εξίσωση προστεθεί και ο παράγων της οικονομικής κρίσης, το αποτέλεσμα είναι πως οι εργοδότες συχνά, αδυνατώντας να προσλάβουν πολλούς υπαλλήλους, αναζητούν λιγότερους με μεγαλύτερη γκάμα προσόντων.

Παράδειγμα:

Μια μικρή οικογενειακή επιχείρηση που παράγει γαλακτοκομικά αναζητά υπάλληλο γραφείου που 1. να μπορεί να κρατάει τα λογιστικά της επιχείρησης (πτυχίο λογιστικής = hard skills) 2. να τον αφήνει ο εργοδότης «στο πόδι του» όταν λείπει (λήψη αποφάσεων, κριτική σκέψη, διαχείριση χρόνου = soft skills) 3. να επικοινωνεί με τους πελάτες (βασική γνώση Η/Υ, επικοινωνία = soft skills) και 4. να κρατά τα social media της επιχείρησης (γνώση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βασικές γνώσεις marketing, βασική αισθητική αντίληψη = soft skills).

Στο παραπάνω παράδειγμα ο συγκεκριμένος επιχειρηματίας είναι αρκετά πιθανό να προσλάβει έναν υπάλληλο που δεν έχει σπουδάσει λογιστική, αλλά πληροί όλα τα soft skills, και να μπει στη διαδικασία να τον εκπαιδεύσει στο κομμάτι της λογιστικής που υπολείπεται, καθώς το δύσκολο δεν είναι να βρεθεί ένας πτυχιούχος λογιστικής, αλλά ένας υπάλληλος με πολλές δεξιότητες.

Όπως προκύπτει λογικά, οι δεξιότητες είναι πάρα πολλές σε αριθμό (κάποιοι ειδικοί τις μετρούν πάνω από 100!), ωστόσο εδώ θα παραθέσουμε τα 12 soft skills που ανταποκρίνονται περισσότερο στην ελληνική αγορά, έξι αναφορικά με τον εαυτό μας και έξι που μας σχετίζουν με τους άλλους ανθρώπους.

Ατομικές δεξιότητες

Πρόκειται για την αυτογνωσία και την ικανότητα διαχείρισης του εαυτού μας, των συνηθειών και των συναισθημάτων μας.

1. Αυτοεπίγνωση: Το να αναγνωρίζουμε τι νιώθουμε κάθε στιγμή (θυμό, άγχος, ντροπή, χαρά, απογοήτευση, κινητοποίηση, έμπνευση κτλ.), καθώς και το πώς αυτό επηρεάζει τη συμπεριφορά μας.
2. Αυτορρύθμιση: Αφού αναγνωρίσουμε τι συναισθήματα νιώθουμε, ιδιαίτερα σημαντικό είναι και να μπορούμε, αν χρειάζεται, να τα ρυθμίσουμε προκειμένου να συνεχίσουμε την εργασία  μας.
3. Αυτοπεποίθηση: Το να κρατάμε σταθερή την πίστη στον εαυτό μας με την πεποίθηση πως, ό,τι κι αν συμβεί, θα τα καταφέρουμε, παρ’ όλες τις δυσκολίες που προκύπτουν.
4. Διαχείριση άγχους: Η ικανότητα να παραμένουμε ήρεμοι και με καθαρό νου σε καταστάσεις πίεσης.
5. Υπομονή και επιμονή: Το να διατηρούμε την αφοσίωση και τον ενθουσιασμό μας παρά τις δυσκολίες, τις αποτυχίες, τη ρουτίνα και τις αντιθέσεις.
6. Συγχώρεση: Το να έχουμε τη δύναμη να συγχωρούμε τον εαυτό μας και κατ’ επέκταση τους άλλους για τα λάθη που συμβαίνουν και να μπορούμε να προχωράμε χωρίς συναισθηματικά βάρη.

Οι παραπάνω δεξιότητες αποτελούν τη βάση για μια σταθερή απόδοση στον χώρο εργασίας, πράγμα που ωφελεί εξίσου εμάς, τους συναδέλφους και τον εργοδότη μας.

Κοινωνικές δεξιότητες

Πρόκειται για ικανότητες σχετικά με το πώς αλληλεπιδρούμε και συνεργαζόμαστε με άλλους ανθρώπους.

1. Επικοινωνιακές δεξιότητες: Με τον όρο αυτό ίσως οι περισσότεροι νοούν την άνεση με την οποία μιλάει κάποιος, όμως η σωστή επικοινωνία βασίζεται πρώτιστα στο να μπορούμε να ακούμε ενεργά τον συνομιλητή μας και στη συνέχεια να διατυπώνουμε τις σκέψεις μας με τρόπο που να περνά το μήνυμα που θέλουμε. Εδώ εμπίπτει και η κατανόηση της γλώσσας του σώματος, το χιούμορ, ο δημόσιος λόγος, η γρήγορη σκέψη, η διπλωματία, η ευχέρεια γραπτού λόγου, η ευγένεια κ.ά.
2. Ομαδικότητα και συνεργασία: Το να εργαζόμαστε αρμονικά στο πλαίσιο μιας ομάδας με διαφορετικά ατομικά χαρακτηριστικά, να βρίσκουμε κοινό έδαφος, να έχουμε ενσυναίσθηση και να επιλύουμε τις συγκρούσεις.
3. Δημιουργική σκέψη: Εδώ εμπίπτει η δημιουργική επίλυση προβλημάτων, η κριτική σκέψη, η καινοτομία, η αίσθηση του design και της καλαισθησίας, δεξιότητες που εκτιμώνται ιδιαίτερα από τους εργοδότες ακόμα και σε επαγγέλματα που δεν έχουμε φανταστεί.
4. Βασική γνώση της τεχνολογίας: Ας βάλουμε ένα τέλος στην πεποίθηση πως οι βασικές γνώσεις τεχνολογίας αφορούν μόνο στις δουλειές γραφείου. Σήμερα οι υπάλληλοι καταστημάτων πραγματοποιούν ηλεκτρονικές παραγγελίες και διαχειρίζονται e-shops, οι επαγγελματίες οδηγοί χρησιμοποιούν G.P.S. και οι μελισσοκόμοι χρησιμοποιούν κατά κόρον νέα τεχνολογικά επιτεύγματα. Η τεχνολογία βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα επαγγέλματα και χρειάζεται να το εμπεδώσουμε όλοι όσοι αναζητάμε εργασία.
5. Ικανότητες επιρροής: Το να κάνουμε τους άλλους να νιώθουν άνετα, να τους κινητοποιούμε, να τους πείθουμε, να διαπραγματευόμαστε μαζί τους και να μπορούμε να πωλούμε αποτελούν ανεκτίμητα χαρίσματα. Ειδικά για την ικανότητα πώλησης αξίζει να αναφερθεί πως σίγουρα δεν αφορά μόνο στους πωλητές προϊόντων και υπηρεσιών, εφόσον και η προώθηση μιας ιδέας ή μιας απόφασης διέπεται από τους ίδιους κανόνες.
6. Προσαρμοστικότητα: Καλούμαστε να ζήσουμε και να εργαστούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από αλλαγές, εξού και η ικανότητα προσαρμογής σε νέες ιδέες, νομοθεσίες, εργασιακά περιβάλλοντα, τεχνολογίες, συναδέλφους και ξαφνικές αλλαγές είναι απαραίτητη.

Όπως λογικά συμπεραίνει κανείς από όλα τα παραπάνω, οι ήπιες δεξιότητες χρειάζονται σε όλα τα επαγγέλματα, από τον πολιτικό μηχανικό μέχρι τον χειρουργό: ένας κατσούφης και αγενής μηχανικός δεν είναι ένας ευχάριστος συνεργάτης και ένας χειρουργός που δεν μας συναισθάνεται μπορεί να μας δημιουργήσει τεράστιο επιπλέον άγχος.

Ανάπτυξη δεξιοτήτων

Διαβάζοντας τα παραπάνω, ίσως αναρωτηθήκαμε ποια από αυτά είναι δυνατά μας χαρακτηριστικά και ποια χρειάζονται βελτίωση και τι γίνεται αν πιστεύουμε πως δεν διαθέτουμε κανένα.

Αρχικά, όλοι μας έχουμε soft skills, αφού όλοι έχουμε εμπειρίες από τη ζωή. Οι ευθύνες, τα λάθη, τα ενδιαφέροντα, οι υποχρεώσεις, τα χόμπι, οι απογοητεύσεις, οι χαρές, όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων εντός και εκτός εργασίας είναι μια διαρκής πηγή ερεθισμάτων που μας βοηθούν να αναπτύξουμε τις δεξιότητές μας, αρκεί να παρατηρούμε τα ερεθίσματα γύρω μας. Μπορεί ακόμα να έχουμε και δεξιότητες «κρυφές», που δεν τις έχουμε ανακαλύψει, οι οποίες όχι μόνο θα μας βοηθήσουν στη δουλειά μας, αλλά ενδεχομένως θα μπορούν να μπουν και στο βιογραφικό μας.

Αν αποφασίσουμε πως θέλουμε να βελτιώσουμε την γκάμα μας, τα καλά νέα είναι πως μπορούμε ξεκινώντας από… τώρα! Όλες οι ατομικές δεξιότητες και οι περισσότερες από τις κοινωνικές μπορούν να ξεκινήσουν να ενισχύονται άμεσα, απλώς με μια δική μας απόφαση. Μπορώ να ξεκινήσω σήμερα να παρατηρώ τα συναισθήματά μου, να δουλέψω την υπομονή μου ή να ενισχύσω την επικοινωνιακή μου δεινότητα ακούγοντας ενεργά.

Άλλοι τρόποι ανάπτυξης είναι τα ποικίλης θεματολογίας διαδικτυακά σεμινάρια (διαχείριση χρόνου στο περιβάλλον εργασίας, λήψη αποφάσεων, branding, ιστορία της τέχνης κ.ά.), ο εθελοντισμός, μέσα από τον οποίο αναπτύσσουμε έναν σωρό δεξιότητες, καθώς και το να ζητήσουμε από κάποιον που γνωρίζει κάτι καλά να μας το μάθει.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως η ανάπτυξη των ήπιων δεξιοτήτων δεν σταματά ποτέ, καθώς πάντα προκύπτουν νέες καταστάσεις στις οποίες καλούμαστε να ανταποκριθούμε και να μάθουμε από αυτές.

Τρόποι ανάδειξης soft skills

Μετά την ανάπτυξη των δεξιοτήτων μας σειρά έχει να τις αναδείξουμε. Οι περισσότερες κοινωνικές δεξιότητες μπορούν να γραφούν αυτολεξεί στο βιογραφικό σημείωμα ή να φανερωθούν με πιο έμμεσους τρόπους σε αυτό ή στη συστατική επιστολή.

Αν έχω, για παράδειγμα, βασικές γνώσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών, μπορώ να το συμπεριλάβω στο κάτω μέρος του βιογραφικού μου ακόμα κι αν δεν έχω κάποιο αντίστοιχο πτυχίο. Αν είμαι πολύ καλός πωλητής, αυτό μπορεί να φανεί με μια αριθμητική αναφορά των επιτευγμάτων μου. Στην περίπτωση που θέλω να δείξω πως είμαι δημιουργικός μπορώ να στήσω ένα βιογραφικό με μορφή και εμφάνιση διαφοροποιημένη από την κλασική (χωρίς βέβαια υπερβολές).

Οι ατομικές δεξιότητες είναι συνήθως δύσκολο να αποτυπωθούν γραπτά, γι’ αυτό καλό θα ήταν να τις αναδείξουμε στο στάδιο της συνέντευξης και στη συνέχεια κατά τη διάρκεια της δουλειάς μας.

Τέλος, ας κρατήσουμε πως η ανεύρεση εργασίας μπορεί να είναι δύσκολη και αγωνιώδης, παρά ταύτα το να ενημερωνόμαστε ενεργά για τις τάσεις της αγοράς εργασίας δεν αυξάνει μόνο τις πιθανότητές μας να βρούμε δουλειά, αλλά μας κρατά και σε ψυχολογική εγρήγορση.

 Χρύσα Δότσα,

Συντονίστρια Δράσεων Skywalker