Ζούμε σε μία εποχή κρίσης, οικονομικής, πολιτικής, αλλά πρωτίστως κοινωνικής, καθώς οι αξίες και οι θεσμοί που γνωρίζουμε αποδομούνται με γοργό ρυθμό. Ταυτόχρονα όμως οφείλουμε να αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι περνάμε σε νέες διαστάσεις σε σχέση με την τεχνολογική ανάπτυξη. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες τεχνολογίες κυρίως στις επικοινωνίες και στη μετάδοση γνώσης και πληροφορίας. Και, ενώ η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης είναι προ των πυλών και γίνεται συζήτηση για εργασία χωρίς ανθρώπινες θέσεις εργασίας στο μέλλον, οι λιγοστές θέσεις εργασίας που θα υπάρχουν θα καλυφθούν από τους πολύ καλά εξοπλισμένους με ιδιαίτερες δεξιότητες.

Οι βασικές δεξιότητες που αποκτώνται με την εκπαίδευση (σχολική, πανεπιστημιακή κ.λπ.) δεν επαρκούν ούτε στο ελάχιστο για να καλύψουν τις ανάγκες των σύγχρονων επιχειρήσεων. Σκοπός λοιπόν του άρθρου αυτού είναι αφενός να εστιάσει σε εκείνες τις ιδιαίτερες δεξιότητες που θα σε βοηθήσουν στην εξεύρεση και στην ανάληψη μίας θέσης εργασίας και αφετέρου στο πώς θα αποκτήσεις αυτές τις δεξιότητες και θα τις αναδείξεις.

Γιατί όμως είναι τόσο σημαντικές οι δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού; Μέρος της επίσημης απάντησης στο ερώτημα αυτό είναι γιατί (βλ. και European Commission, «Εκπαίδευση και Κατάρτιση») «οι δεξιότητες αποτελούν μέτρο της ικανότητας μίας οικονομίας να αναπτύξει, μέσω καινοτομίας και “έξυπνης” εξειδίκευσης, “αλυσίδες αξίας” και συγκριτικά οικονομικά πλεονεκτήματα».

Σκεφθείτε πόσες φορές έχουμε ακούσει από επιχειρηματίες να παραπονιούνται ότι δεν μπορούν να βρουν κατάλληλο προσωπικό για τις επιχειρήσεις τους. Καθώς κύριος σκοπός κάθε επιχείρησης είναι η κερδοφορία και η ανάπτυξή της, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, του χαρακτηριστικού δηλαδή ιδιώματος της εταιρικής δράσης της επιχείρησης, που τη διαφοροποιεί από τις άλλες. Το σημερινό επιχειρηματικό περιβάλλον μεταβάλλεται ταχύτατα και μόνο οι επιχειρήσεις που, βασιζόμενες στις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού τους, προσαρμόζονται γρήγορα στις νέες απαιτητικές συνθήκες θα κατορθώσουν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν.

Δεξιότητες

Τι είδους επομένως δεξιότητες και ικανότητες αναζητά ένας επιχειρηματίας από τους ανθρώπους που εργάζονται για την επιχείρησή του, ώστε να είναι πρόθυμος να επενδύσει σε αυτούς; Ακολουθούν 7 σημαντικές και ιδιαίτερες δεξιότητες που φαίνεται ότι εκτιμώνται πολύ από τους υπευθύνους προσωπικού των επιχειρήσεων.

Δεξιότητα στην επικοινωνία

Οι σύγχρονες επιχειρήσεις δεν είναι απλώς πελατοκεντρικές. Κατανοούν πλέον ότι δεν αρκεί να πεισθεί ο πελάτης / καταναλωτής του προϊόντος ή της υπηρεσίας που προσφέρουν για να το αγοράσει, αλλά οφείλουν να προσφέρουν και αξία που θα έχει μακρά διάρκεια. Κέντρο λοιπόν για τις επιχειρήσεις αποτελεί ο άνθρωπος με κάθε ιδιότητά του για την επιχείρηση (πελάτης, προμηθευτής, εργαζόμενος, συνεργάτης, μέτοχος κ.λπ.).

Η ικανότητα επομένως στην επικοινωνία είναι κάτι περισσότερο από το να μπορεί κάποιος να συντάσσει ένα ευανάγνωστο κείμενο. Περιλαμβάνει την ικανότητα να παρουσιάζει τη σκέψη του με δομημένο τρόπο, ώστε να γίνεται σαφής και κατανοητός τόσο στον γραπτό. όσο και στον προφορικό λόγο. Περιλαμβάνει επίσης να χειρίζεται με δεξιότητα τη γλώσσα του σώματος, εκφράζοντας ενδιαφέρον και συμμετοχή, να μην είναι εριστικός και να μην δημιουργεί εντάσεις, αλλά να εστιάζει στις λύσεις των προβλημάτων. Να έχει κοινωνικές δεξιότητες, όπως, για παράδειγμα, να αρχίζει και να οδηγεί μία συζήτηση.

Οργανωτικές δεξιότητες

Η οργάνωση δεν είναι απλή υπόθεση. Απαιτεί να έχεις τον έλεγχο ενός συνόλου καταστάσεων. Οργάνωση είναι να μπορείς να διαχωρίζεις το σημαντικό από το επείγον, να προγραμματίζεις και να βάζεις προτεραιότητες. Να οργανώνεις πώς θα πετύχεις έναν στόχο σχεδιάζοντας και ακολουθώντας τα βήματα που θα σε οδηγήσουν σε αυτόν. Να οργανώνεις τον χρόνο που θα ξοδέψεις σε κάθε σου δραστηριότητα. Και, το σημαντικότερο, να έχεις την ικανότητα να ξεπερνάς την αναβλητικότητα, που είναι ο καταστροφέας της οργάνωσης.

Πρωτοβουλία

Η ανάληψη πρωτοβουλίας σημαίνει να ηγείσαι σε καταστάσεις, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα και την ευθύνη για τα αποτελέσματα. Η ικανότητα για ανάληψη πρωτοβουλίας περιλαμβάνει ταυτόχρονα την ικανότητα να προβλέπεις και να προετοιμάζεις εσύ τις αλλαγές. Να εκμεταλλεύεσαι τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις και να μην τις αφήνεις να σε προσπερνούν. Να μπορείς να αναλάβεις ρίσκο. Να μπορείς να κτίσεις ένα προσωπικό δίκτυο επαφών και υποστηρικτών, αναγνωρίζοντας τους περιορισμούς τους και εκμεταλλευόμενος τις δεξιότητές τους.

Ικανότητα για ομαδική εργασία

Οι σημερινές επιχειρήσεις βασίζονται στο αξίωμα: το βασικότερο χαρακτηριστικό της εργασίας που παράγεται από την ομάδα είναι ότι είναι περισσότερη από το άθροισμα της εργασίας που παράγει κάθε μέλος χωριστά. Η ικανότητα για την ομαδική εργασία περιλαμβάνει τις επικοινωνιακές δεξιότητες που αναφέρθηκαν αρχικά, δηλαδή την ικανότητα να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους. Να μπορείς να εκφράζεις τις ιδέες σου, αλλά ταυτόχρονα να είσαι ανοιχτός στις ιδέες όλων των μελών της ομάδας σου. Πολύ σημαντικό: να δέχεσαι τη διαφορετικότητα των άλλων και να κατανοείς ότι αυτή ακριβώς η διαφορετικότητα είναι που συνεισφέρει στη μέγιστη αποδοτικότητα της ομάδας.

Διοικητικές δεξιότητες

Οι εργοδότες πλέον δεν αναζητούν μόνο συγκεκριμένες επαγγελματικές δεξιότητες που βασίζονται σε έναν τίτλο πτυχίου. Δίνουν μεγάλη σημασία στην ικανότητα διοίκησης που διαθέτει ένα άτομο. Η διοικητική ικανότητα περιλαμβάνει ένα πολύ μεγάλο φάσμα δεξιοτήτων χωρίς κατ’ ανάγκην να αποκτάται από τη συμμετοχή στη διοίκηση επιχειρήσεων ή στη διαχείριση ενός project. Οι δεξιότητες στη διοίκηση αποκτώνται ακόμα και μέσα από τις καθημερινές μας δραστηριότητες, όπως, για παράδειγμα, από τη διαχείριση των οικονομικών μας. Το να έχει κάποιος διοικητικές δεξιότητες περιλαμβάνει να ορίζει σκοπούς και στόχους, να παρακολουθεί την πρόοδο της επίτευξης των στόχων που έθεσε, να κάνει βελτιωτικές παρεμβάσεις, να εκμεταλλεύεται κάθε δυνατή πληροφορία, αλλά και την εμπειρία των άλλων. Τέλος, να διαχειρίζεται πολλαπλά θέματα ταυτόχρονα και να επιλύει προβλήματα.

Ηγετικές ικανότητες

Στο βιβλίο του «On Becoming a Leader» (1989) ο καθηγητής Warren G. Bennis έγραψε ότι ένας επιτυχημένος ηγέτης είναι απαραίτητο να έχει όραμα που καθοδηγεί στην εκπλήρωση ενός καθήκοντος ή αποστολής και τη δύναμη να επιμένει όταν αντιμετωπίζει πισωγυρίσματα, ακόμα και αποτυχία. Μία επιπλέον απαίτηση, γράφει, είναι ένα πολύ ιδιαίτερο πάθος για μία απασχόληση, ένα επάγγελμα, μία πορεία δράσης. Ο ηγέτης που επικοινωνεί με πάθος δίνει ελπίδα και εμπνέει τους ανθρώπους. Η ακεραιότητα είναι επιτακτική ανάγκη: «ο ηγέτης δεν λέει ψέματα στον εαυτό του, ειδικά για τον εαυτό του, ξέρει τα ελαττώματά του τόσο καλά, όσο τα δυνατά του σημεία, και τα αντιμετωπίζει ευθέως».

Αναγκαία επίσης είναι η περιέργεια και η τόλμη: ο ηγέτης αναρωτιέται για όλα, θέλει να μάθει όσα περισσότερα μπορεί, είναι πρόθυμος να πάρει ρίσκο, να πειραματιστεί, να δοκιμάσει νέα πράγματα, δεν ανησυχεί για την αποτυχία, αλλά αποδέχεται τα λάθη, γνωρίζοντας ότι μαθαίνει από αυτά. 

Όλα τα παραπάνω είναι χαρακτηριστικά της ηγετικής ικανότητας, η οποία, σύμφωνα πάντα με τον καθηγητή Bennis, αποκτάται, δεν γεννιέσαι με αυτή.

Προσαρμοστική ικανότητα

Τελευταία, αλλά εξαιρετικά σημαντική δεξιότητα είναι η προσαρμοστική ικανότητα ή, αλλιώς, η ευελιξία. Αναφέραμε πιο πάνω ότι εξαιτίας του ταχύτατα μεταβαλλόμενου επιχειρηματικού περιβάλλοντος οι επιχειρήσεις οφείλουν να προσαρμόζονται στις αλλαγές επίσης πολύ γρήγορα. Αυτό προϋποθέτει να είναι εφοδιασμένες με ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει ευελιξία. Ο Stephen Hawking χαρακτηρίζει την ικανότητα προσαρμογής στην αλλαγή ως «ευφυΐα».

Η προσαρμοστικότητα λοιπόν περιλαμβάνει την ικανότητα να βρίσκεις λύσεις σε προβλήματα ακολουθώντας πολλές φορές έναν δρόμο εκτός του πεπατημένου (thinking out of the box). Να αλλάζεις τα σχέδια για την επίτευξη των στόχων σου όταν είναι αναγκαίο. Να βλέπεις τα προβλήματα ως ευκαιρίες και προκλήσεις για να βελτιωθείς και όχι ως καταναγκαστικά έργα. Να μπορείς μέσα από την πίεση να εκφράσεις τη δημιουργικότητά σου.

Πώς να κινηθείς

Αυτοπροβολή

Για κάποιους ανθρώπους η προβολή του εαυτού τους αποτελεί φυσικό χαρακτηριστικό. Οι υπόλοιποι βρισκόμαστε σε μία συνεχή συναισθηματική μάχη ανάμεσα στη φιλοδοξία μας να κατακτήσουμε την κορυφή και τον φόβο μήπως φανούμε αλαζόνες, θρασείς ή επιθετικοί. Όμως στη ζωή τελικά τη μεγαλύτερη επιτυχία απολαμβάνουν αυτοί που είναι πρόθυμοι να αυτοπροβληθούν. Έτσι μην φοβάσαι να προβάλεις τις δεξιότητες και τις επιτυχίες σου. Μίλησε για τον εαυτό σου, ώστε κάθε πιθανός εργοδότης σου να μάθει τι έχεις κάνει, τι μπορείς και τι σχεδιάζεις να κάνεις.

Δικτύωση

Καθώς αναζητάς μία θέση εργασίας, να έχεις στον νου σου ότι μικρό μόνο ποσοστό των διαθέσιμων θέσεων εργασίας διαφημίζονται δημοσίως. Οι περισσότερες ανοικτές θέσεις είναι μέρος της «κρυφής» αγοράς εργασίας. Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να έχεις πρόσβαση σε αυτές τις θέσεις είναι η επαγγελματική δικτύωση. Ευτυχώς στη χώρα μας διοργανώνονται πάρα πολλά συνέδρια και ημερίδες από δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς και τις περισσότερες φορές με χωρίς κόστος συμμετοχή. Εκμεταλλεύσου το. Χρησιμοποίησε τις επικοινωνιακές και κοινωνικές σου δεξιότητες και ξεκίνα να δικτυώνεσαι τώρα. Συνδύασε την αυτοπροβολή με την επαγγελματική δικτύωση και οπλίσου με θετικό πνεύμα και αισιοδοξία. Εκμεταλλεύσου επίσης και τα κοινωνικά δίκτυα, χρησιμοποιώντας τα με σύνεση.

Αντιμετώπιση της αβεβαιότητας

Το βασικότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει κανείς καθώς αναζητά μια θέση εργασίας είναι ο αρνητισμός και η αβεβαιότητα. Η καταστροφολογία μας περικυκλώνει από παντού. Σίγουρα τα πράγματα δεν είναι εύκολα, αλλά δεν ήρθε και το τέλος του κόσμου.

Μπορείς να διατηρήσεις τον ενθουσιασμό και τη θετική σου διάθεση. Φρόντισε να έχεις κοντά σου ανθρώπους που σε στηρίζουν και σε βοηθούν. Μείνε μακριά από αρνητικούς ανθρώπους και μην δίνεις καθόλου σημασία σε αυτά που λένε. Προσηλώσου στον στόχο σου χωρίς να χάνεις χρόνο, αλλά και χωρίς να αναζητάς την τελειότητα. Μην περιμένεις να είσαι εντελώς έτοιμος για οτιδήποτε, ποτέ δεν θα είσαι. Να θυμάσαι ότι προσελκύεις αυτό που είσαι. Αν έχεις ζήλο και ενθουσιασμό, προσελκύεις ζήλο και ενθουσιασμό.

Διά βίου μάθηση

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση (European Commission, Com. 200: 678) η διά βίου μάθηση έχει σκοπό «τη βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των εφοδίων στο πλαίσιο μίας προσωπικής κοινωνικής οπτικής και/ή μίας οπτικής που σχετίζεται με την απασχόληση».

Το άτομο μαθαίνει ανεπίσημα, μέσα από τη ζωή, όπως έλεγαν οι παλιοί. Η ζωή λοιπόν περιλαμβάνει τα media, τον εργασιακό χώρο, συναδέλφους και φίλους, ταξίδια, τεχνολογία και γενικά το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Το άτομο αποκτά γνώσεις από τα ερεθίσματα και τα θέματα που έχει να αντιμετωπίσει, όπως επίσης είναι σε θέση να αναγνωρίσει τις ανάγκες του. Και αυτή η μάθηση δεν σταματά ποτέ. Γύρω μας υπάρχουν παντού δίκτυα μάθησης. Εκτός από σεμινάρια στα οποία μπορείς να συμμετέχεις για απόκτηση συγκεκριμένων επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων, μπορείς να εκμεταλλευτείς βιβλιοθήκες, ομάδες, συζητήσεις, συλλόγους, ακόμη και το διαδίκτυο, που θα σε βοηθήσουν να διευρύνεις το πεδίο των γνώσεων και των δεξιοτήτων σου.

Μην επαναπαύεσαι. Η διά βίου μάθηση είναι ένα μοναδικό εργαλείο, που σου δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζεις τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και να βελτιώνεις διαρκώς τις δεξιότητές σου, αυξάνοντας τις πιθανότητες για την ανάληψη μίας ενδιαφέρουσας θέσης εργασίας ή και, γιατί όχι, τη δημιουργία της δικής σου επιχείρησης.

Συνοψίζοντας

Ο σύγχρονος επιχειρηματικός κόσμος απαιτεί περισσότερα προσόντα από εξειδικευμένες επαγγελματικές γνώσεις. Οι ικανότητες επικοινωνίας, οργάνωσης, ανάληψης πρωτοβουλίας, ομαδικής εργασίας, διοίκησης, ηγεσίας και προσαρμοστικότητας είναι μερικές μόνο από αυτές που απαιτούνται από κάθε πιθανό εργοδότη, ώστε να επενδύσει στο ανθρώπινο δυναμικό του. Η αυτοπροβολή, η επαγγελματική δικτύωση, η διατήρηση θετικής στάσης και η διά βίου μάθηση είναι εξαιρετικά εργαλεία για την ανάδειξη και την ενδυνάμωση των δεξιοτήτων μας, τη βελτίωσή μας, τη δημιουργία αξίας σε ό,τι παράγουμε και εντέλει τη συμμετοχή μας στην αντιμετώπιση της κρίσης που βιώνουμε.

Ρεβέκκα Τσιπνή,
Σύμβουλος επιχειρήσεων
www.creative-attitude.gr